Destructiviteit en trauma: de verstrengelde relatie en het pad naar herstel

Destructiviteit en trauma zijn twee complexe onderwerpen die vaak nauw met elkaar verbonden zijn. Trauma kan diepe emotionele en psychologische wonden achterlaten, die op hun beurt destructief gedrag kunnen voeden. In deze blog duiken we dieper in op de relatie tussen destructiviteit en trauma, en verkennen we manieren waarop je kunt werken aan herstel, genezing en het doorbreken van destructieve patronen.

De relatie tussen destructiviteit en trauma

Destructiviteit verwijst naar het vermogen van individuen om schade toe te brengen aan zichzelf, anderen of hun omgeving. Dit gedrag kan zowel fysieke als emotionele vormen aannemen, variërend van zelfbeschadiging en agressie tot subtiele maar schadelijke manipulatie van anderen. Het verband tussen destructiviteit en trauma is complex en wederzijds beïnvloedend.

Mensen die destructief gedrag vertonen, kunnen anderen verwonden, wat op zijn beurt kan leiden tot trauma bij de slachtoffers. Aan de andere kant kan destructiviteit ook een symptoom zijn van reeds bestaand trauma. Individuen die traumatische gebeurtenissen hebben meegemaakt, kunnen worstelen met hun emoties en coping-mechanismen, wat kan leiden tot uitbarstingen van destructieve gedragingen als een manier om met hun pijn om te gaan.

Hoe trauma destructief gedrag voedt

In essentie houden onverwerkte traumasporen ons gevangen in allerlei heftige emotionele reacties. Dat kan aan de binnenkant zijn, maar ook naar buiten toe ontploffen (imploderen of exploderen). De ellende is dat de traumasporen over het algemeen zo diep in ons systeem zijn verstrengeld, dat de rationele kennis ervan of de wil om te veranderen onvoldoende is.

1. Ontregelde emoties

Onverwerkt trauma kan leiden tot hevige emotionele pijn en chaos. Mensen kunnen destructief gedrag vertonen als een manier om deze emoties te uiten of te onderdrukken, waarbij de emotionele lading over het algemeen bij iemand anders terecht komt.

2. Vermijding en ontkenning

Sommige mensen vermijden het onder ogen zien van traumasporen in hun kop en lijf door het met destructieve automatismen te overschreeuwen. Denk bijvoorbeeld aan overmatig drinken, drugsgebruik of dwangmatige gedragingen.

3. Zelfbeeld en eigenwaarde

Trauma kan je zelfbeeld aantasten, zeker wanneer het niet om een eenmalige traumatische ervaring gaat maar om een langdurige aaneenschakeling van traumatische events. Dit beïnvloedt je leergeschiedenis, en maakt dat je als vanzelf negatief gekleurde conclusies over jezelf trekt. Bijvoorbeeld in de sfeer van 'Ik ben machteloos', 'Ik ben onwaardig' of 'Ik kan geen liefde ervaren'.

4. Intergenerationele overdracht

Onverwerkte trauma's kunnen van generatie op generatie worden doorgegeven, waardoor destructief gedrag een vicieuze cirkel wordt. Meer hierover lees je in ons artikel over intergenerationeel en transgenerationeel trauma.

Destructief leiderschap

Destructief of toxisch leiderschap verwijst naar gedrag van leiders dat schadelijk is voor medewerkers, teams en de organisatie als geheel. Het gaat vaak gepaard met een gebrek aan empathie, respect en ethisch gedrag. Voorbeelden van destructief leiderschap zijn intimidatie en angst, overmatig micromanagement en controlegedrag, narcisme en egocentrisme en slechte communicatieve vaardigheden.

Wat je moet weten over destructieve relaties

De kracht die tot destructiviteit leidt, wordt vaak afgereageerd op anderen. Het innerlijke conflict dat mensen van binnen ervaren, wordt als het ware overgedragen op iemand anders. Een bekend voorbeeld van deze dynamiek is een liefdesrelatie met een destructieve partner of een relatie met een narcist. Om de dynamiek van dergelijke liefdesrelaties te duiden wordt wel gesproken van relatieverslaving, codependence of van het Narcistisch Slachtoffer Syndroom (NSS).

Hoe kun je destructieve patronen doorbreken?

Over het algemeen is het doorbreken van destructiviteit vrij simpel: de tegenkrachten moeten meer lonend of overtuigend zijn dan de opbrengst van de destructiviteit. Maar hoewel het vrij simpel is, is het allesbehalve makkelijk. Er zijn vaak in stand houdende factoren en automatismen die maken dat mensen gemakkelijk terugvallen in hun bedenkelijke gemiddelde.

1. Erkenning en bewustzijn

Destructief gedrag is vaak voor de omgeving storend, maar niet altijd voor de 'dader' zelf. Het eerste en cruciale stadium van herstel is daarom het erkennen van het trauma en de destructieve patronen. Bewustzijn creëren is de eerste stap naar verandering.

2. Therapie en ondersteuning

In bijna alle gevallen is een vorm van professionele therapie of coaching nodig om traumagerelateerde mechanismen te kunnen veranderen. Dat komt vooral omdat hardnekkige vormen van trauma en destructieve patronen helemaal verweven zijn met onze manier van omgaan met onszelf en anderen. Het moet dus relationeel aangepakt worden.

3. Zelfzorg

Zelfzorg is essentieel voor herstel, omdat het een opbouwende manier van omgaan met je lichaam en geest is. Terwijl destructiviteit altijd gaat om een zekere mate van afbraak. Zelfzorg omvat bijvoorbeeld gezonde voeding, lichaamsbeweging, voldoende slaap en rust, het beoefenen van sport en meditatie en het zorgen voor een bepaalde mate van persoonlijke groei en ontwikkeling. Groei staat altijd op gespannen voet met destructiviteit.

4. Mindfulness en zelfbewustzijn

Door mindfulness en zelfbewustzijn te cultiveren, kunnen individuen leren omgaan met triggers en destructieve impulsen herkennen voordat ze escaleren. Meer over de kracht van stilte en niet-reageren kun je lezen in het separate artikel daarover, waarin ik onder meer de voordelen in diverse levenssituaties uitleg.

5. Zingeving en doelen

Het stellen van doelen en het vinden van zingeving in het leven kan helpen om een positieve richting te geven aan het herstelproces. Hierbij kun je denken aan het vinden van persoonlijke levenswaarden.

Conclusie: de Duivelse Drie

Wil je een samenvatting geven van de destructieve patronen die in mensenlevens en ook collectief in groepen, families en organisaties te zien zijn? Wij spreken graag van de 'Duivelse Drie': Darkness, Disconnectedness en Destruction.

Darkness staat voor het volledige gebrek aan licht: de schade wordt niet gezien, het blijft binnenskamers of onder de waterspiegel. Disconnectedness staat voor de totale gebrokenheid en leegte die op persoonlijk vlak (tussen mensen, en binnenin mensen) achterblijft. De destructiviteit tenslotte duidt op een verkeerd en afbrekend gebruik van kracht, wat leidt tot onmacht, onderdrukking en machtsmisbruik.

Meer over de Duivelse Drie hoor je in onderstaande aflevering van de Innerlijk Leven Podcast:

Over de auteur

Dirk Jan Versluis (MM, MSc) is NIP-geregistreerd psycholoog, coach en internationaal gecertificeerd Brainspotting Practitioner. Samen met zijn echtgenote werkt hij met de doelgroep van ondernemers en zakenmensen die op persoonlijk vlak vastlopen vanwege trauma, gebrokenheid en destructieve patronen.
De methode die zij daarvoor ontwikkelden, Triunify®, onderscheidt zich door de krachtige en diepgaande aanpak waarin persoonlijke en zakelijke ontwikkeling in één totaalplaatje wordt geïntegreerd.

Heb je interesse om met ons te werken?

Geef je dan op voor een kosteloos strategiegesprek.

Wil je meer weten over onze visie en werkwijze?

Bekijk dan het onderstaande filmpje, met onder meer onze visie op trauma in relatie tot de zakelijke markt, tot bewustzijnsontwikkeling en tot persoonlijke groei en effectiviteit.