Een destructieve relatie herkennen, begrijpen en loslaten

Alles in het universum is onderling verbonden, en in ons menselijke bestaan zijn relaties misschien wel het meest belangrijke wat er is.

Luister maar eens naar een gesprek in de trein of op het terras: het gaat bijna altijd over relaties. Relaties zijn dus een essentieel onderdeel van ons leven, maar niet alle relaties zijn qua uitwerking gezond en positief.

Wat zijn destructieve relaties?

We spreken van destructieve relaties wanneer mensen in een relatie schade oplopen en eigenlijk als mens worden afgebroken.

Je wordt er minder mens van.

Een destructieve relatie wordt gekenmerkt door negatieve patronen en gedragingen die schadelijk zijn voor één of beide partners. Deze patronen kunnen variëren van emotioneel misbruik en manipulatie tot fysieke agressie. In essentie is er vaak sprake van een bepaalde kracht die zich destructief uit.

Dit kan overigens heel goed en constructief bedoeld zijn en daarom heeft het niet zoveel nut om negativiteit met negativiteit te beantwoorden. Het is potentieel kansrijker om op zoek te gaan naar wat er achter de voordeur van deze patronen te vinden is.

Hoe kunnen destructieve relaties zich manifesteren?

Het is belangrijk om te begrijpen dat destructieve relaties vele vormen kunnen aannemen, inclusief romantische relaties, vriendschappen, familiebanden en professionele relaties.

Er lijkt vaak sprake van een dynamiek van dader en slachtoffer, een bad guy en een good guy.

Iedereen die lang genoeg met destructiviteit te maken heeft gehad weet dat dat in de regel genuanceerder ligt. Het spreekwoord zegt: 'Waar twee kijven hebben er twee schuld', en hoewel dat strafrechtelijk niet altijd het geval is gaat het in elk geval energetisch wel op.

Beide partners hebben in een destructief uitpakkende relatie hun eigen rol en hun eigen bijdrage, die vaak niet los gezien kan worden van de emotionele historie die mensen individueel bij zich dragen.

Kenmerken van een destructieve relatie

Er zijn verschillende rode vlaggen die kunnen wijzen op een destructieve relatie. Ik zal de belangrijkste en meest opvallende noemen:

1. Controle en isolatie

Een partner die constant controle uitoefent over de ander en probeert te isoleren van vrienden en familie zal meestal een teken zijn van een destructieve relatie.

Dat ook machtsuitoefening en controledrang wortelt in hechtingstrauma's en emotionele tekorten zal duidelijk zijn, de uitwerking is er niet minder destructief om.

Ik herinner me van mijn tijd in de verslavingszorg dat vrouwen die in een destructieve relatie verkeerden vaak al maandenlang of zelfs jarenlang hadden opgeofferd aan hun onbetrouwbare partner, tegen de vele waarschuwingen van vrienden en familie in.

De aldus ontstane eenzaamheid en isolatie maakten het extra moeilijk om uit de destructieve spiraal te stappen ('Ik had je toch al gezegd dat hij slecht voor je was?').

2. Constante kritiek

Het meest destructieve is eigenlijk dat je gewoon niet goed bent zoals je bent, of in het geheel zelfs niet mag bestaan.

Voortdurende afbraak door negatieve kritieken, kleinerende opmerkingen of ronduit vernederend gedrag draagt bij aan een patroon waardoor iemand kleiner en kleiner wordt (en het op een gegeven moment zelf gaat geloven..).

"Je bent gewoon een stuk vergif."

"Je bent echt toxisch jaloers. Gestoord wijf."

"Je lijkt zo lief. Maar eigenlijk ben je een egocentrisch kut-kind van vijfenveertig."

Ziedaar een kleine bloemlezing uit de praktijk.

3. Emotioneel misbruik

Emotioneel misbruik omvat manipulatie, schuldgevoelens en constante spelletjes om de ander te overheersen. Het maakt - evenals het vorige punt - ons bestaan in emotionele zin eigenlijk onmogelijk.

4. Gebrek aan respect voor grenzen

In diezelfde lijn geldt dat wanneer jij niet mag bestaan, jouw grenzen natuurlijk ook totaal onbelangrijk zijn. Dit leidt tot zelfverlies en identiteitsverlies, omdat je op een gegeven moment helemaal murw bent en niet meer weet wie je bent en wat je voelt.

Ziekelijk claimend en grensoverschrijdend gedrag ('stalken') komt veel voor in een destructieve cyclus van bindingsangst en verlatingsangst, die elkaar in liefdesrelaties nogal eens wederzijds triggeren.

Factoren die bijdragen aan destructieve relaties

Als je dit lijstje kenmerken ziet, zou je denken: 'Wie wil nou zoiets?' Dat vragen mensen die zich erin bevinden ook regelmatig af. Over het algemeen willen mensen graag gelukkig zijn, maar er kunnen diverse factoren zijn die maken dat zo'n enorme schaduwzijde kan ontstaan en kan voortbestaan. Denk bijvoorbeeld aan:

1. Onverwerkte emotionele bagage

Meestal zit er onverwerkt trauma of oud zeer onder zo'n relatie. Vaderwonden, moederwonden en hechtingstrauma's leiden niet zelden tot een herhaling (of re-enactment) op volwassen leeftijd. De gunstige uitwerking van een kut-relatie is in elk geval dat die traumasporen vroeg of laat meer boven water komen.

2. Gebrek aan communicatievaardigheden

Een gebrek aan emotionele vaardigheden en communicatievaardigheden kan bijdragen aan relatieproblemen. Langdurige destructiviteit zit meestal echter wat dieper.

3. Afhankelijkheid

De partner die aan het slechte uiteinde van de relatie zit kan soms afhankelijk zijn of afhankelijk voelen van de ander. Dit kan economische, emotionele of psychologische afhankelijkheid zijn, wat resulteert in de angst om met zo'n relatie te stoppen.

Samenvattend is er vaak sprake van een ernstig beschadigde bestaansbodem. Meer hierover hoor je in onderstaande podcast over existentiële wonden.

Gevolgen van een destructieve relatie

Afbraak kan niet zonder gevolgen blijven, en destructieve relaties kunnen ernstige gevolgen hebben voor de betrokkenen:

1. Fysieke en emotionele schade

Langdurige blootstelling aan destructief gedrag kan leiden tot angst, depressie en zelfs lichamelijke verwondingen.

2. Sociale isolatie

Destructieve relaties kunnen leiden tot isolement van vrienden en familie, waardoor het ondersteuningssysteem wordt ondermijnd.

3. Beschadigd zelfvertrouwen

Constante kritiek en misbruik kunnen je zelfvertrouwen en zelfbeeld langdurig schaden.

Het loslaten van destructieve relaties

Het beëindigen van een destructieve relatie is vaak een uitdagende maar noodzakelijke stap. Zolang je het probleem niet volledig erkent en omarmt, blijft het in de schaduw en zal het negatieve patroon voortbestaan.

Meestal los je relationele problemen niet alleen op. Sociale en professionele steun is dus een factor. En wat ook belangrijk is: relatieproblemen met anderen voeren vaak terug op relatieproblemen met jezelf.

Dat lijkt soms lastig, omdat er soms een grote zuigkracht uitgaat van het gedrag van de ander. Met name in relatieproblemen en huwelijksproblemen kan dit een grote rol spelen.

Mijn ervaring met relatieverslaafde vrouwen en mannen is dat er veel traumaverwerking en inner child work nodig is om in beginsel een relatie met jezelf te kunnen opbouwen. Van daaruit kan een liefdesrelatie met een ander veiliger zijn zonder het risico op zelfverlies.

Of een liefdesrelatie zo'n helingsproces altijd overleeft, is twee..

Verkeer jij in een destructieve relatie?

Wees eerlijk naar jezelf. Hoe staat het met de relatie die jij met jezelf onderhoudt? Onderzoek trauma en dan met name hechtingstrauma in je eigen persoonlijke leven en in dat van je partner, door te denken, te schrijven en te lezen (Robyn Norwood, Jan Geurtz).

Ben je zelf de klootzak? Wij werken wel vaker met klootzakken. Als je bereid bent er wat aan te doen ben je altijd welkom.

Over de auteur

Dirk Jan Versluis (MM, MSc) is NIP-geregistreerd psycholoog, coach en internationaal gecertificeerd Brainspotting Practitioner. Samen met zijn echtgenote werkt hij met de doelgroep van ondernemers en zakenmensen die op persoonlijk vlak vastlopen vanwege trauma, gebrokenheid en destructieve patronen.
De methode die zij daarvoor ontwikkelden, Triunify®, onderscheidt zich door de krachtige en diepgaande aanpak waarin persoonlijke en zakelijke ontwikkeling in één totaalplaatje wordt geïntegreerd.

Heb je interesse om met ons te werken?

Geef je dan op voor een vrijblijvend strategiegesprek.

Wil je meer weten over onze visie en werkwijze?

Bekijk dan het onderstaande filmpje over onze visie op trauma, en het werk dat wij daarin doen met leiders en ondernemers.