Waarom een burn-out meestal geen burn-out is (en waar het wel om draait)

Burn-out bestaat niet?

Iedereen heeft weleens een burn-out gehad, en anders wel een echtgenoot, familielid of beste vriend. Je hoeft nooit uit te leggen wat ermee wordt bedoeld en dat het geen pretje was, maar diagnostisch gezien is het allemaal niet zo duidelijk als het lijkt. Daarom is er nogal eens discussie over wat het wel en niet is, en wordt soms wel gezegd: 'Burn-out bestaat niet'.

Of het nu een zuiver begrip is of niet, burn-out bestaat natuurlijk wel degelijk en de industrie eromheen is niet voor niets zo enorm groot geworden. Evenals in de dieetindustrie heeft iedereen een unieke visie, een uniek aanbod en liefst zelf persoonlijke ervaring met wat allemaal wel en niet werkt.

In dat artikel neem ik je mee in wat essentieel is om burn-out te begrijpen en er goede stappen in te nemen.

Burn-out: wat is het en wat is het niet?

Mensen praten niet makkelijk over depressies over verslavingen, maar een eerste, tweede of derde burn-out kun je zomaar de revue horen passeren. De term 'burn-out' heeft kennelijk iets bijzonders. Enerzijds geeft het uitdrukking aan het totale opgebrand zijn en de crisis die je erin ervaart, anderzijds heeft het niet de lading van abnormaliteit en schaamte die je bij veel psychologische diagnoses wel kunt aantreffen.

Daarom spreken mensen er schijnbaar gemakkelijker over, ook wanneer het eigenlijk geen burn-out betreft maar een slepende huwelijkscrisis, een over de kop gevlogen midlife-crisis of een langdurige depressie.

Bedenk dan ook nog eens dat burn-out sowieso al een breed spectrum aan symptomen kan bevatten en dat er ook in professionele en wetenschappelijke kringen nog het nodige debat bestaat over het scherpstellen van de oorsprong en aanpak van burn-out, en je begrijpt dat het in de praktijk niet moeilijk is om in een moeras te belanden. Om je een indruk te geven van de feiten en fabels over burn-out kan ik je het overzichtsartikel aanbevelen dat Wilmar Schaufeli schreef in De Psycholoog, het tijdschrift van het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP).

Burn-out definitie

Burn-out is een mentale uitputtingstoestand, waarvan vermoed wordt dat deze zich geleidelijk uit mildere klachten ontwikkelt en waarbij het niet helder is uit welke aspecten deze toestand bestaat, behalve dat extreme vermoeidheid er de kern van uitmaakt.

Meer inzicht in wat een burn-out wel en niet is? Check dit overzichtsartikel dat ik schreef.

Burn-out coaching voor ondernemers

Er zijn nogal wat burnout-coaches en andere burn-out specialisten. Diverse burnout-coaches richten zich specifiek op ondernemers. Niet alleen is er een overduidelijk financieel belang: een paar maanden burn-out kost al snel minstens enige tienduizenden euro's (en de modale tijdsduur voor een burn-out is over het algemeen minimaal een kwartaal) - en investeren in een burnout-traject mag dus al snel wat kosten!

De typerende praktische en inhoudelijke uitdagingen voor ondernemers zijn vaak de moeilijkheid om helemaal te moeten stoppen met werken, de inkomstenderving die daarmee gepaard kan gaan, het nemen van beslissingen over ziekte, werk en het aanspreken van de arbeidsongeschiktheidsverzekeringen en het nemen van verstandige beslissingen voor het reilen en zeilen van het bedrijf - met of zonder personeel.

Burn-out en persoonlijke crisis beter begrijpen

Herstellen van een burn-out is in mijn ervaring niet altijd een feest. En daarmee bedoel ik niet dat ik er zelf eentje achter de kiezen heb (gelukkig so far niet), maar ik heb met name gedurende mijn werk in de eerstelijnspsychologie veel overspannen en opgebrande mensen gezien. Nog steeds zie ik dat mensen vaak maar wat aanmodderen: ze nemen wel een paar maanden rust maar herstellen niet echt, wachten tot het weer een beetje gaat, komen er nooit achter wat er nu precies aan de hand was en houden maanden tot zelfs jarenlang de krassen en de restverschijnselen over.

Belangrijker nog: de burn-out was dan vooral een onderbreking of discontinuïteit in hun leven maar heeft veel te weinig echte verandering gebracht. Behalve misschien het besef van feilbaarheid en kwetsbaarheid, of de angst het nog eens te kunnen krijgen. De oorzaken en in stand houdende factoren persoonlijk en in werk of organisatie blijven feitelijk ongezien. Soms zien we dat mensen het hele cirkeltje een paar jaar later nog eens over doen.

Ik ga je hierbij wat adviezen geven om anders naar een burn-out te kijken dan je wellicht tot nu toe deed.

3 Tips om anders naar burn-out te kijken

Met een goede, stevige en integrale aanpak kan een burn-out een genadige interventie in je leven zijn, waar je absoluut een beter mens van wordt! Daarvoor zijn de volgende adviezen van belang:

1. Stop met kwantitatief denken over burn-out (teveel stress, te weinig ontspanning). Negen van de tien keer gaat het niet om te hard werken of te weinig ontspannen, maar om onopgeloste innerlijke conflicten en onverwerkte persoonlijke shit die onder de waterspiegel zit. De burn-out dwingt het boven water (en natuurlijk gaat dat met klachten en symptomen gepaard).

2. Stop met of/of denken: laat de hele discussie of het psychisch, fysiek of werk-gerelateerd los. Sta open voor de mogelijkheid dat het en/en is: elke serieuze gezondheidsklacht heeft een lichamelijke en geestelijke component en persoonlijke thematiek komt ook in je werk naar voren. Een burn-out is voor het lichaam vaak een systemisch probleem: het hele systeem is in beroering en uit balans.

3. Stop te denken in termen van 'ervan af komen'. De burn-out herstelt het evenwicht in je leven en in je ecosysteem, door jou te dwingen onder ogen te komen wat je jarenlang niet gezien hebt of niet hebt willen zien. Misschien moet je wat heel anders gaan doen, ben je leeggelopen op je leven of komt er ruimte voor een enorme stap in je innerlijke ontwikkeling.

Crisis geeft altijd wrijving, en wrijving geeft warmte, groei en expansie!

Burn-out en trauma

In expliciete zin valt er niet zoveel verbinding te maken tussen burn-out en trauma. Omdat trauma een belangrijk onderdeel van ons specialisme is, zal ik er toch een aantal woorden aan wijden. Posttraumatische stress-stoornissen (PTSS) kunnen onbehandeld voortleven. Met name chronische traumagerelateerde klachten kunnen langdurig onder water zitten en soms is een burn-out of persoonlijke crisis het moment waarop dit de kop op steekt en verwerkt of geheeld kan gaan worden. Nemen we het begrip trauma doelbewust wat breder, komen we ook in contact met hechtingstrauma, ontwikkelingstrauma en de diverse vormen van emotionele verwaarlozing (lees daarover meer in dit artikel). Dergelijke traumasporen kunnen heel bepalend zijn voor wat er gedurende de burn-out behandeling nodig is. Het gaat dan vaak niet alleen om herstel van balans en energievoorraad, maar ook om een groter en breder emotioneel proces - waar je beter meteen mee kunt beginnen.

Verwaarloosde burn-out

Ken je dat: mensen die maanden of zelfs jaren door blijven lopen met burn-out klachten? Enerzijds kun je zeggen: als je niet helemaal instort zal het wel geen echte burn-out zijn. Anderzijds kun je zeggen: ook innerlijke conflicten en emotionele conflicten kunnen soms een sluimerend karakter hebben waar mensen maandenlang of zelfs jarenlang mee tobben zonder tot een doorbraak of oplossing te komen. Wij zien dit ook wel eens gebeuren bij stress overbelasting en burn-out. De term ‘verwaarloosde burn-out’ wordt dan wel gebruikt. Het idee is dan natuurlijk dat het kennelijk nog wel te doen is om ermee door te leven, maar dat er eigenlijk sprake is van roofbouw, zelfverwaarlozing, verwaarlozing van je lichaam en voortdurend niet luisteren naar de eigen grenzen en gevoelens. Simpel gezegd: je brengt precies datgene in de praktijk waar je overspannen of burn-out van raakt.

Het resultaat? Over het algemeen kan ik niet zeggen dat mensen altijd instorten of dat wanneer ze helemaal instorten de klachten per definitie heftiger zijn. Het hangt ook af van de aard van het onderliggende conflict, hoe jij met jouw persoonlijkheid met je spanningsvelden omgaat en welke relatie je gezins- en werkomgeving tot je klachtenbeeld heeft - om maar eens wat te noemen. Wel zou je ook op basis van gezond verstand kunnen stellen dat als er onder water iets schuurt wat eigenlijk langer voortduurt, dat het dan ook wat lastiger is om goed te herpositioneren en de koers van je leven goed aan te pakken.

Meestal is de crux dat mensen bang zijn om aan zichzelf toe te komen. Want zoveel is duidelijk: als je instort dan kun je jezelf niet meer ontwijken. Daarom willen juist vakanties en rustige periodes weleens de momenten zijn waarin je voelt hoe het echt gaat.

Burn-out en emotionele verwaarlozing

Soms heeft verwaarlozing van burn-out klachten ook rechtstreeks verband met de reeds genoemde thematiek van verwaarlozing. Emotionele verwaarlozing is een belangrijk thema bij praktisch alle emotionele en psychische klachten. Zelfs wanneer het gaat om ogenschijnlijk simpele mentale en emotionele blokkades - waar je niet al te psychiatrisch naar wilt kijken - kan er toch sprake zijn van een achtergrond van emotioneel tekort.

Emotionele verwaarlozing of emotioneel tekort is een term voor dat je in je emotionele ontwikkeling eigenlijk niet gekregen hebt wat je nodig had. Dit wordt vervolgens een patroon waardoor mensen ook verwaarlozen de partners en vriendschappen uitzoeken op het emotionele vlak en zichzelf verwaarlozen. Daardoor blijven ze altijd een plantje dat te weinig water krijgt. Dit leidt vanzelfsprekend tot leegte, onvrede en verbitterdheid, waarmee de link naar energetisch ‘opgebrand’ of burn-out raken snel is gemaakt. In het geval van emotionele verwaarlozing is het overigens niet zo’n slecht idee om tegen de lamp te lopen: vaak komt deze van huis uit wat onzichtbare thematiek pas aan het licht wanneer de boel goed over de kop gaat.

Heb je herkenning gevonden in dit artikel, begrijp je dat er een serieuze transformatie in je leven nodig is en ben je niet van de halve oplossingen? Kom dan met ons in gesprek!

Over de auteur

Dirk Jan Versluis (MM, MSc) is NIP-geregistreerd psycholoog, coach en internationaal gecertificeerd Brainspotting Practitioner. Samen met zijn echtgenote werkt hij met de doelgroep van ondernemers en zakenmensen die op persoonlijk vlak vastlopen vanwege trauma, gebrokenheid en destructieve patronen.
De methode die zij daarvoor ontwikkelden, Triunify®, onderscheidt zich door de krachtige en diepgaande aanpak waarin persoonlijke en zakelijke ontwikkeling in één totaalplaatje wordt geïntegreerd.

Wil je meer weten over onze visie en werkwijze?

Bekijk dan het onderstaande introductiefilmpje met meer informatie over ons werk met leiders en ondernemers, specifiek op het gebied van trauma, leiderschap en persoonlijke ontwikkeling.