Hoogbegaafd en hoogsensitief: een overstijgend begrip voor je leven en leiderschap

DIRK JAN VERSLUIS

Boeddha in de steigers

In de zoektocht naar innerlijke rust en het bereiken van ons gestelde punt aan de horizon, komen we veel eigenaardigheden van onszelf tegen. In dit artikel wil ik specifiek aandacht geven aan kenmerken die bij onze klanten niet de belangrijkste reden van aanmelding zijn, maar die in de loop van een coachingstraject toch vaak van grote invloed blijken te zijn. Ik heb het over hoogbegaafdheid en hoogsensitiviteit.

Beide woorden zijn duidelijke identificatie-termen, waar je bij wijze van spreken een boek over kunt schrijven of een praktijk mee kunt starten. En dat is nu net niet mijn bedoeling. De belangrijkste catch bij deze begrippen is wat mij betreft namelijk dat op latente wijze deze zaken een grote rol kunnen spelen in de persoonlijke ontwikkeling van mensen in het algemeen, en leiderschap, ondernemerschap en bewustzijnsontwikkeling in het bijzonder.

Hoogsensitiviteit

Ik ga hier niet uitweiden over de hype. Wat hoogsensitiviteit in elk geval gemeen heeft met hoogbegaafdheid is het 'hoog', en daarmee drukt het in zichzelf al een bepaalde erkenning uit voor de veronderstelde afwijking (meetbaar of niet). Of die sensitiviteit zich vooral manifesteert op het emotionele, op het intuïtieve of op het geestelijke vlak wordt in de terminologie vaak niet gespecificeerd. In de arbeidsmarkt en ook in het ondernemerschap van mensen is er vaak vooral aandacht voor het leren omgaan met het wrijfvlak dat zich presenteert in contact met de 'laagsensitieve buitenwereld'.

Hoogbegaafdheid

Hoogbegaafdheid roept in de regel als woord reacties op, en kan worden vastgesteld middels intelligentieonderzoek op eender welke leeftijd. Er is al decennialang een levendig debat over hoogbegaafdheid an sich als verklaringsbron voor leerproblemen en ontwikkelingsproblemen, waarover het eindoordeel nog lang niet is uitgesproken. In het debat valt een zorgelijke en onbegrepen stroom te herkennen, en een meer vrijmoedig geprofileerde stroom die de mogelijkheden exploreert en exploiteert.

Waar bij kinderen en jongeren vaak de aansluiting op het gebruikelijke onderwijssysteem een aandachtspunt is, evenals de sensorische en sociaal-emotionele ontwikkeling, ligt het bij volwassenen meer voor de hand om het ongerealiseerde potentieel en onverwerkte emotionele spanningsbronnen centraal te stellen.

Misdiagnoses en Nieuwetijdskinderen

Een stukje van het debat rondom het fenomeen hoogbegaafdheid is te zien in de zogenaamde 'misdiagnoses'. De Poolse psychiater en filosoof Dabrowski is bekend geworden van zijn Positieve Desintegratie Theorie (PDT). Hij concludeerde dat hoogbegaafde mensen bij problemen vaak verkeerd gediagnosticeerd worden en ten onrechte een etiket opgeplakt krijgen als ADHD, Autisme Spectrum Stoornis of anderszins. Volgens Dabrowski hebben veel hoogbegaafden een ontwikkelingsvoorsprong die een verhoogd niveau van bewustzijn en daarbij ook veel emotionele reuring met zich mee brengt. Dit is een onlosmakelijk onderdeel van het proces van 'positieve desintegratie'.

Ook in de sferen van hoogsensitiviteit kennen we de 'misdiagnoses'. Diverse auteurs hebben aandacht besteed aan het fenomeen 'Nieuwetijdskinderen': kinderen van een nieuwe tijd, of een nieuw tijdperk, dat getekend wordt door een hogere mate van collectief bewustzijn, dat gepaard gaat met meer sensitiviteit en meer contact met de onzichtbare geestelijke werkelijkheid. De bekende esoterisch-christelijke auteur Hans Stolp beschrijft in 'De Levensopdracht van nieuwetijdskinderen' de verschillende eigenschappen van deze kinderen die vaak in DSM-4 en -5 termen worden geclassificeerd met vergelijkbare misdiagnoses als bovengenoemd.

De vraag dient zich natuurlijk aan wanneer iets een 'mis'-diagnose is, en wanneer er feitelijk vanuit verschillende referentiekaders wordt gedacht en gesproken. Niettemin tonen deze denkers en schrijvers iets van de begripsverwarring en denkkaders die rondom hoogbegaafdheid en hoogsensitiviteit bestaan en welke spanningsvelden dat kan opleveren.

Een overstijgend begrip

Hoe zou het zijn om hoogbegaafdheid en hoogsensitiviteit onder één noemer te vangen? Ik ben natuurlijk niet de eerste die dat suggereert, want de samenhang tussen beide fenomenen is ontegenzeglijk aanwezig. Ook hier wordt regelmatig aan de eerdergenoemde Dabrowski gerefereerd. Het probleem van een totale fusie is natuurlijk dat we een stukje onderscheidingsvermogen en dus inhoud verliezen. Zou het daarom mogelijk zijn om een overstijgend begripsveld te vinden, waarin de invloeden van beide elementen goed te vangen zijn?

Ik denk dat dat mogelijk is, met wat ik noem de bewustzijnsbril. Daarmee zien we zowel hoogbegaafdheid als hoogsensitiviteit als manifestaties van bewustzijn.

De brillenglazen van de integrale psychologie, zoals bijvoorbeeld beschreven door Ken Wilber geeft een ruimer en groter begripskader om niet alleen de ik-ontwikkeling, zintuiglijke en motorische ontwikkeling te plaatsen, maar ook onzichtbare geestelijke verschijnselen een objectiveerbare plaats te geven. Daarmee hoeven we dus meer alternatieve stromingen rondom nieuwetijdskinderen niet langer naar het rijk van de fabeltjes te verwijzen, maar kunnen deze op hun inhoudelijke waarde beoordelen en waar mogelijk integreren. Ook laat de integrale psychologie ruimte voor het ontwikkelingsmodel en het integratieproces zoals Dabrowski dat in zijn model uit de doeken doet. Sterker nog: de voortdurende integratie van tegenpolen en groeispanningsvelden is een centraal gegeven in alle stromingen van integrale en esoterische psychologie. En tenslotte (ook niet onbelangrijk): het is een denkkader dat voor de intelligente medemens net wat dieper gaat dan de gemiddelde uiteenzetting over de menswetenschappen :-)

Ondernemers en leiders met HB/HSP

Als we hoogbegaafdheid en hoogsensitiviteit met een bewustzijnsbril gaan bekijken, wordt het ook gemakkelijker om de persoonlijke kenmerken en spanningsvelden daarvan te relateren tot persoonlijk functioneren als leider of als ondernemer. Met name vanwege de ontwikkelingspotentie is dat een kansrijk idee. Veel leiders en ondernemers die zich herkennen in de profielschets van hoogbegaafdheid of hoogsensitiviteit hebben grote ambities, een bepaald gevoel om een zielsmissie te willen manifesteren of een legacy te willen achterlaten en hebben de kwaliteiten om dit op een grensverleggende manier te gaan doen.

Call to Action!

Beschik jij over grote kwaliteiten, weet je - al dan niet met enige schroom - dat je veel herkenning hebt in de begrippen die we hier bespreken en zie je tot je spijt dat de middelmaat de boventoon voert?

De wereld heeft je nodig!

Laat je plannen, wensen en spanningsvelden eens doorlichten in een persoonlijk strategiegesprek.